Συνεχίζοντας τη συζήτηση της τελευταίας μας συνάντησης για τον Κάφκα και τον αινιγματικό κόσμο των έργων του, παραθέτω αποσπάσματα από παλιότερο σχετικό άρθρο του Αναστάση Βιστωνίτη, στην εφημερίδα «Το Βήμα».

Η προσφορά του στην παγκόσμια λογοτεχνία: «Ο Φραντς Κάφκα έκρυβε μέσα του έναν παθιασμένο και αγχώδη άνθρωπο που εκφράστηκε με τρόπο προδρομικό όχι μόνο για την κεντροευρωπαϊκή αλλά και για την παγκόσμια λογοτεχνία. Ο συγγραφέας της Δίκης δεν είχε προδρόμους, δημιούργησε όμως δεκάδες μικρούς και μεγάλους απογόνους. Ο Αλμπέρ Καμύ, λ.χ., προϋποθέτει τον Κάφκα, όπως άλλωστε και ο Σάμουελ Μπέκετ. Ο Μερσό στον Ξένο του Καμύ είναι καφκικός ήρωας μεταφερμένος στο μεσογειακό τοπίο. Και ο Πότζο στο Περιμένοντας τον Γκοντό του Μπέκετ είναι μια νεότερη εκδοχή του Μαστιγωτή της Δίκης. Η Ανάκριση του Πέτερ Βάις είναι ένα μετακαφκικό έργο. Ολο το θέατρο του παραλόγου θα λέγαμε ότι έχει τις ρίζες του στον Κάφκα. Οι νεότερες εκφράσεις του γερμανικού εξπρεσιονισμού παραπέμπουν είτε ευθέως είτε εμμέσως στο έργο του. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του 20ού αιώνα μοιάζουν με καφκικό εφιάλτη (όπως παρουσιάζεται στο αφήγημά του Η αποικία των τιμωρημένων για την ακρίβεια) ο οποίος γίνεται πραγματικότητα….»

Για το κορυφαίο, κατά τη γνώμη μου, έργο του «Η Δίκη»: «Ο ήρωας της Δίκης Γιόζεφ Κ, ήρωας του μυθιστορήματος, χωρίς να έχει κάνει τίποτε κακό συλλαμβάνεται ένα ωραίο πρωί αλλά σχεδόν αμέσως μετά αφήνεται ελεύθερος. Του ανακοινώνουν ότι θα περάσει από δίκη αλλά κανείς δεν του λέει για ποιο αδίκημα κατηγορείται και πότε θα δικαστεί. Από εδώ και στο εξής θα αναλώσει την υπόλοιπη σύντομη ζωή του προσπαθώντας να ανακαλύψει γιατί κατηγορείται, ποιοι θα τον δικάσουν και πότε. Αρχίζει λοιπόν να κινείται μέσα στους δαιδαλώδεις διαδρόμους του δικαστικού μεγάρου χωρίς κανείς να του δίνει απάντηση, ώσπου αντιλαμβάνεται πως το δικαστήριο δεν είναι ορισμένο, πως όσους συναντά ανήκουν στο δικαστήριο, δηλαδή πως δικαστήριο είναι όλος ο κόσμος. Ο Κ βυθίζεται σιγά σιγά στη σκοτεινή αλληγορία ενός υποθετικού εγκλήματος και γίνεται τρομοκράτης του εαυτού του. Η ίδια του η ύπαρξη είναι ο τρομοκράτης. Και βέβαια πέρα και πάνω από αυτήν βρίσκεται η τρομερή, η άγνωστη, γραφειοκρατική και απρόσωπη εξουσία.

Κανείς δεν μίλησε για τον νόμο και την εξουσία όπως ο Κάφκα. Και το δικαστήριο είναι η ύψιστη έκφραση του κράτους. Το δικαστικό μέγαρο της Δίκης δεν αποτελεί μόνο ίδρυμα της εξουσίας αλλά περιέχει και όλες τις εφιαλτικές προεκτάσεις της οι οποίες αγγίζουν τα απώτατα βάθη του ψυχικού βίου και ποτίζουν τη συνείδηση με το δηλητήριο του αισθήματος ενοχής. Ετσι, ο ανακριτής, ο κατηγορούμενος, ο δημόσιος κατήγορος και ο πρόεδρος του δικαστηρίου είναι μορφές ή φαντάσματα του ίδιου του εαυτού μας.

Ο κόσμος μας δεν απέχει και πολύ από τον κόσμο της Δίκης. Ο καφκικός Μινώταυρος εξακολουθεί να υπάρχει, ο λαβύρινθός του επίσης – έστω και με άλλη μορφή – όπως και η μετέωρη απειλή που προοιωνίζεται έναν σκοτεινό κόσμο θυτών και θυμάτων, όπου οι ρόλοι εναλλάσσονται και όπου όλα είναι γύρω μας κλειστά σαν την καφκική Πύλη του Νόμου».

Αξίζει να δείτε την μνημειώδη κινηματογραφική μεταφορά του 1962 με τους Andy Perkins, Orson Welles, Jeanne Moreau, Romy Schneider, Elsa Martinelli, από τη σκηνοθετική ματιά τουOrson Welles.

Αντιγράφω από το βιβλίο ό,τι μάλλον σήμερα αισθάνεται ενδόμυχα κάθε άνθρωπος που νιώθει αδύναμος να αντισταθεί στις εταιρείες, τους οργανισμούς, στη γραφειοκρατία, στα ποικίλα συστήματα εξουσίας και εξάρτησης που στήνονται ερήμην του καθώς συνειδητοποιεί πως, μέρα με τη μέρα, μέσα σ΄αυτά συνθλίβεται η ύπαρξή του: «Μόνο την προσοχή να μην προκαλεί κανείς! Να κάθεται φρόνιμα, όσο κι αν αυτό αντιτίθεται στο πνεύμα του! Να προσπαθήσει να εννοήσει ότι αυτός ο μεγάλος δικαστικός οργανισμός βρίσκεται τρόπον τινα σε μια διαρκή εκκρεμότητα και ότι μπορεί κανείς βέβαια, όταν ο ίδιος αυτόβουλα αλλάζει κάτι στη θέση του και γίνεται αιτία να χάσει το έδαφος κάτω από τα πόδια του, να γκρεμιστεί ο ίδιος, ενώ ο μεγάλος οργανισμός βρίσκει εύκολα την ισορροπία πάλι και ξεπερνά την ενόχληση- αφού όλα είναι συναφή- και παραμένει αμετάβλητος, αν δε γίνεται μάλιστα ακόμα συμπαγέστερος, προσεκτικότερος, αυστηρότερος, σκληρότερος».

Ενδιαφέρουσα  επίσης, η κινηματογραφική βιογραφία του Κάφκα (1991) με τον Jeremy Irons.

Για περαιτέρω μελέτη αξιοποιήστε :The Kafka Project, Ανάγνωση (blog Χριστίνας Παπαγγελή), Κάφκα: Ζωή και έργο.