Η «παπαδιαμαντική» εμμονή συνεχίζεται.
«Μια συλλογή διηγημάτων δεν ευτύχησε να πιάσει στα χέρια του ο Παπαδιαμάντης, παρότι, για χρόνια, φαίνεται να το επιθυμούσε. Το δηλώνει, μάλιστα, δημοσίως για πρώτη φορά, με την αγγελία που αποστέλλει προς δημοσίευση στις εφημερίδες, με ημερομηνία 1η Αυγούστου 1891, για την προσεχή έκδοση συλλογής δεκαπέντε διηγημάτων, δημοσιευμένων και αδημοσίευτων, με τον τίτλο, «Τα θαλασσινά ειδύλλια». Ποτέ, όμως, δεν διέθετε τα οικονομικά μέσα, ούτε ποτέ στάθηκε καλός στο «να κρούει τας θύρας των μεγάλων». Η αγγελία καταλήγει με τη φράση: «Παρακαλώ τους φιλαναγνώστας να με συνδράμωσιν». Ωστόσο, παρά τη φήμη, την οποία, συν τω χρόνω, απέκτησε κατά την επόμενη εικοσαετία, ούτε οι εκδότες βιβλίων και περιοδικών, με τους οποίους συνεργαζόταν, τον συνέδραμαν, ούτε οι υψηλά ιστάμενοι φίλοι και λοιποί θιασώτες του. Αντ’ αυτού, του πρόσφεραν μια πανηγυρική εκδήλωση για την εικοσιπενταετηρίδα του, που και λιγότερο την ποθούσε και μόνον εξ αντανακλάσεως την ευχαριστήθηκε, αν υποθέσουμε ότι την ευχαριστήθηκε. Η ειρωνεία είναι ότι, έναν χρόνο μετά τον θάνατό του, εκδόθηκαν μαζεμένες δέκα συλλογές διηγημάτων του….» (δες: Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία). Σύγχρονες, αξιοπρόσεκτες ανθολογήσεις του Παπαδιαμάντη γύρω από έναν συγκεκριμένο θεματικό άξονα είναι:
1. Στρατή Πασχάλη, «Σκοτεινά παραμύθια», εκδόσεις Μεταίχμιο:
Δεκαεννιά διηγήματα του Παπαδιαμάντη, όχι μόνο από τα πιο ενδιαφέροντα αλλά και από τα πιο αποκαλυπτικά για τον μοντέρνο χαρακτήρα των συγγραφικών του τρόπων. Ιστορίες που φανερώνουν ανάγλυφα την καθαρά ποιητική του πλευρά και που σφραγίζονται από το μυστήριο, τη μαγεία, τη δεισιδαιμονία, το υπερφυσικό, την ατμόσφαιρα του τρόμου και του ονείρου. Ένα έντονο κλίμα φυγής προς κάτι τραχύ κι απόκοσμο, συνεχώς υπονομευόμενο από το χιούμορ, τον αδιόρατο σαρκασμό. Κόσμοι θρυλικοί και υποβλητικοί, αυστηροί και μυσταγωγικοί, σκοτεινοί και παραμυθένιοι, αντίθετοι προς τις αξίες μιας υπερβολικά προσγειωμένης εποχής-καταφύγιο για μια ύπαρξη που ήθελε να βρίσκεται σε διαρκή ρεμβασμό, να μην βλέπει. Έτσι τον περιγράφουν. Απόμακρο, αμίλητο, αγέλαστο, αφηρημένο.
2. Χριστόφορου Λιοντάκη, Ερωτικός Παπαδιαμάντης, εκδόσεις Πατάκη:
Πρόκειται για μια ξεχωριστή προσέγγιση του Παπαδιαμάντη μακριά από δογματισμούς και εμμονές, με βάση αποκλειστικά τα ίδια τα κείμενά του, τα διηγήματά του όπου είναι διάχυτη η ερωτική διάθεση και δοξολογούνται και μεγαλύνονται πάνω απ’ όλα τα ερωτικά πάθη, γεγονός που καθιστά συναρπαστική την ανάγνωση των διηγημάτων αυτών. Ένας Παπαδιαμάντης χωρίς ετικέτες, ούτε φτωχός ούτε άγιος, αλλά ένας αληθινός άνθρωπος που πάσχει και προσπαθεί να βρει παρηγοριά στη γραφή. Η παρηγοριά που μας χαρίζει με τα γραπτά του είναι ανεκτίμητη.
«Σκοτεινό τρυγόνι» αποκαλούσε τον εαυτό του ο Παπαδιαμάντης σ’ ένα ποίημα «προς τη μητέρα του», γραμμένο στο πίσω μέρος επιστολής, που έστειλε στον πατέρα του, από την Αθήνα, στις 18 Απριλίου 1874. Το συγκεκριμένο ποίημα, μαζί με άλλα 11 του Παπαδιαμάντη, μελοποιήθηκε και κυκλοφόρησε σε cd. Ακούμε το ομώνυμο ποίημα από το Σωκράτη Μάλαμα:
και «Στα μάτια τα ψιχαλιστά», με εικόνες αναπόλησης της «χαμένης» ζωής που αναπλάθεται στα έργα του.
για την αινιγματική και μυστηριακή, όμως, σχέση του Παπαδιαμάντη με τον έρωτα θα επανέλθουμε…
