Σκεπτόμενος την οικονομική – κοινωνική μεταρρύθμιση του Σόλωνα, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος στα «Νέα» βρίσκει πολλές ομοιότητες ανάμεσα στην Αθήνα του 6ου π.Χ αιώνα και τη σημερινή πραγματικότητα. Είναι, όμως, απαισιόδοξος για την εμφάνιση ενός νέου «Σόλωνα», θεωρώντας πως μια σύγχρονη «σεισάχθεια» είναι ανέφικτη και ουτοπική. Μήπως, όμως και οι Αθηναίοι της προκλασικής Αθήνας το ίδιο δεν πίστευαν πριν την ανάληψη της εξουσίας από το Σόλωνα; «΄Οταν ο Σόλων στην προκλασική Αθήνα επιστρατεύθηκε από την πολιτική Ανάγκη να δώσει λύση στα διοικητικά, πολιτικά, κοινωνικά και κυρίως στα οικονομικά προβλήματα του ΄Αστεως, δεν φαινόταν φως στο βάθος του τούνελ, όπως λέμε σήμερα το πολιτικό σκότος και το κοινωνικό χάος. Ζήτησε για να δεχτεί να φέρει τα πάνω – κάτω να του δοθεί εν λευκώ η εντολή για μεταρρυθμίσεις. Του δόθηκε χωρίς αγκομαχητά και πολλές ρητορείες γιατί και τα δύο είχαν περισσέψει.
Ποια ήταν η κατάσταση που παρέλαβε. Μια αποθέωση της αυθαιρεσίας, της αδικίας, της ανομίας και της ηθικής έκπτωσης. Οι περισσότεροι Αθηναίοι ήταν χρεωμένοι σε πλούσιους γαιοκτήμονες, σε τοκογλύφους και ενεχυροδανειστές. Οσοι εργάζονταν, αμείβονταν με ψιχία και για να τα βγάλουν πέρα δανείζονταν ή ελάμβαναν χρήματα ως προκαταβολή ή «έναντι» της αμοιβής τους, με αποτέλεσμα να είναι αιχμάλωτοι στον εργοδότη, κυριολεκτικά δούλοι. Χωρίς να είναι σπάνιο φαινόμενο πολλοί μη έχοντας καμιά εγγύηση ή υποθήκη για να δανειστούν, έβαζαν ως ενέχυρο και υποθήκη το «σώμα» τους και όταν αδυνατούσαν να εκπληρώσουν τα χρέη τους και τις συμφωνημένες δόσεις μετατρέπονταν «νομίμως» (δηλαδή το επέτρεπαν οι ισχύοντες νόμοι) σε δούλους. Σ’ αυτή την περίπτωση ο χρεώστης που κατέστη δούλος έσερνε στη δουλεία και την οικογένειά του και τους δικούς του δούλους (τα έμψυχα όργανα – εργαλεία του Αριστοτέλη).
Ο Σόλων λοιπόν πριν μεταρρυθμίσει οτιδήποτε, πριν ψηφίσει νόμους που να αποκαθιστούν τη δικαιοσύνη και τα χρηστά ήθη στις συναλλαγές, πριν αντιμετωπίσει αυτά που ονομάζουμε σήμερα κοινωνικά (και ως εκ τούτου ταξικά) ζητήματα, πριν ιδρύσει ένα κράτος δικαίου έπρεπε να απαλλάξει την πόλη και τους κατοίκους της από το άχθος, το βαρίδι των χρεών. Αρα και την εμπορία των αδυνατούντων ανθρώπων να εκπληρώσουν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις προς τους άπληστους πλουτοκράτες, τους τοκιστές και το ανελέητο δημόσιο ταμείο. Ετσι που πρώτη πράξη της διακυβέρνησής του ήταν η ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑ. Απάλλαξε τους πάντες από τις υποχρεώσεις καταβολής των χρωστούμενων και βεβαίως επανέφερε στην τάξη των πολιτών όλους όσοι είχαν δουλωθεί και καταστεί πράγματα, ανταλλάξιμα!
Ετσι ένα πρωί, τη μακαρία εκείνη ημέρα πριν από περίπου 2.600 χρόνια στην Αθήνα κανένας δεν χρώσταγε σε κανέναν και κανένας δεν διεκδικούσε τίποτε από κανέναν.Αυτό το πολιτικό και κοινωνικό θαύμα μπορούσε να γίνει τότε, γιατί η Αθήνα ήταν μια κοινότητα πολιτών, με πολύ περιορισμένο εξαγωγικό εμπόριο και λίγους ξένους κεφαλαιούχους που είχαν επενδύσει στο κατ’ εξοχήν εξαγωγικό προϊόν των Αθηνών, την αγγειοπλαστική. Σ’ αυτόν τον οικονομικό τομέα η σεισάχθεια θα δημιουργούσε προβλήματα.
Αλλά ο μέγας εκείνος σοφός νομοθέτης δεν δίστασε. Προτίμησε να αδικήσει μια φούχτα πλούσιων εμπόρων κεφαλαιούχων και να απαλλάξει το μέγα λαϊκό πλήθος από το άχθος των χρεών και του δανεισμού «επί τοις σώμασιν»!
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=_pX-HN-uEp0&w=425&h=350]
Αυτό θα πει μεταρρύθμιση από μηδενική βάση! Ολα τα υπόλοιπα: διοικητική οργάνωση, φορολογικό σύστημα, ποινικό δίκαιο, εμπορικές συναλλαγές, νομοθετική εξουσία, εξωτερική πολιτική και οργάνωση της καθημερινής ζωής (θρησκευτικές τελετές, εκπαίδευση, δημόσια θεάματα) ρυθμίστηκαν με ψυχραιμία με τη σειρά τους.
Ο Σόλωνας δεν ήταν ουτοπιστής, δεν επανίδρυσε μια αταξική κοινωνία. Οργάνωσε τον Δήμο και τις λειτουργίες του πολιτεύματος με κριτήρια οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά. Για να αποφύγει τις μεγάλες εντάσεις συμφερόντων ανέμειξε τα πολιτικά υποκείμενα έτσι ώστε κάθε μετέχουσα στο πολιτικό σύστημα ομάδα να περιέχει όλα τα αντιθετικά στοιχεία εν ισορροπία!
Η εμφάνιση σήμερα ενός Σόλωνος θα ήταν μια φιγούρα άκρως ουτοπική. Σήμερα μια πιθανή σεισάχθεια δεν θα έβλαπτε έναν τοκογλύφο ή έναν ενεχυροδανειστή, αλλά μια τράπεζα που τα κεφάλαιά της είναι κυρίως ξένα ομόλογα. ‘Οταν δανείζομαι ακόμη και από τον γείτονα μπακάλη, εκείνος έχει λογαριασμό σε τράπεζα που χρηματοδοτεί τους πελάτες της παίζοντας με τις χρηματοπιστωτικές αξίες του διεθνούς χρηματιστηρίου.
Να γιατί σήμερα τρέμουν όλοι μια στάση χρεών, δηλαδή μια σολώνεια σεισάχθεια. Γιατί η επαναστατική αυτή πράξη τότε περιοριζόταν και έβλαπτε λίγα, αμελητέα θύματα, ξένους παροίκους επενδυτές, και έκτιζε νέες οικονομικές συναλλακτικές συνθήκες από μηδενική βάση. Ρίξτε μια ματιά στο πορτοφόλι σας και εξετάστε ποιο και πόσο πλαστικό χρήμα διαχειρίζεστε. Ούτε μία από τις κάρτες που κουβαλάτε δεν είναι ελληνική. Αρα δανείζεστε, διακινείτε και χρωστάτε πολυεθνικό χρήμα.
Τώρα είμαστε έρμαια των αγορών, αυτού του αόρατου και σχεδόν μεταφυσικού μπαμπούλα. Ετσι είμαστε χειροπόδαρα δεμένοι ως δούλοι στο παζάρι της πολυεθνικής κερδοσκοπίας. Χρεωμένοι και με τα τιμαλφή μας ενέχυρα στους σαράφηδες των πέντε ηπείρων».
Κι ο Παντελής Μπουκάλας στην «Καθημερινή» πριν από λίγες μέρες αναφερόμενος στο Σόλωνα έγραψε: « …Η σεισάχθεια λοιπόν, η ακύρωση των χρεών προς το Δημόσιο και προς ιδιώτες, και η απαγόρευση να δανείζεται κανείς υποθηκεύοντας το ίδιο του το σώμα, υπήρξε η πρώτη πολιτική πράξη του Σόλωνα· ο ίδιος μάλιστα της έδωσε το όνομα αυτό, εγκαινιάζοντας την πρακτική των Αθηναίων να επικαλύπτουν την ωμότητα των πραγμάτων με «χρηστά και φιλάνθρωπα ονόματα». Και με το δίκιο του, στα ποιήματά του καμάρωνε επειδή «λευτέρωσε τη γη την υποδουλωμένη, / βγάζοντας του χρέους τα σημάδια που ήταν παντού μπηγμένα» (τα σημάδια αυτά, οι «όροι», κάτι σαν μνημόνια εποχής, ήταν πέτρινες πλάκες που τις έβαζαν στα χρεωμένα κτήματα, γράφοντας πάνω τους το ποσό του χρέους και τα ονόματα του δανειστή και του επώνυμου άρχοντα). Επιπλέον ο Σόλων εισήγαγε μια πρώτη μορφή του πόθεν έσχες, ανολοκλήρωτη έκτοτε, και έλαβε μέτρα που περιόριζαν την πολυτελή διαβίωση. Αν απέσβεσε πλήρως τα χρέη ή απλώς αλάφρωσε τους τόκους, όπως έγραψε ο Ανδροτίων, Αθηναίος πολιτικός του 4ου αιώνα, είναι ένα ερώτημα για τους ιστοριογράφους. Οπως διαβάζουμε πάντως στη βιογραφία του προδρόμου της δημοκρατίας από τον Πλούταρχο, ο μεταρρυθμιστής Σόλων «μπήκε σε μεγάλους μπελάδες με τη σεισάχθεια. Γιατί μόλις αποφάσισε να ξεγράψει τα χρέη και να μην ξαναμοιράσει τη γη, είπε τις σκέψεις του στους πιο πιστούς και στενούς του φίλους». Κι εκείνοι έτρεξαν και δανείστηκαν μεγάλα ποσά από τους πλούσιους κι αγόρασαν μεγάλες εκτάσεις γης» (περίπου όπως θα συμβεί και στις μέρες μας, με ενδεχόμενη έξοδο από το ευρώ και επιστροφή στη δραχμή, οπότε όσοι άσκησαν το πατριωτικό τους καθήκον στέλνοντας με βαριά καρδιά τα χρήματά τους στην αφιλόξενη Ελβετία, θα βρεθούν σε θέση αγοραστικής ισχύος). «Μόλις λοιπόν κοινοποιήθηκε ο νόμος της σεισάχθειας», συνεχίζει ο Πλούταρχος, οι φίλοι του Σόλωνα, που είχαν εκμεταλλευτεί την ούτως ειπείν εσωτερική πληροφόρηση, «κατακράτησαν και τα κτήματα και τα δανεικά, γι’ αυτό και τους ονόμασαν χρεοκοπίδες. Βαριές κατηγορίες ακούστηκαν τότε για τον Σόλωνα, ότι δηλαδή αδίκησε και δεν αδικήθηκε. Μα βρήκε το δίκιο του όταν μαθεύτηκε πως είχε δανείσει μονάχα πέντε τάλαντα – που κι αυτά τα χάρισε πρώτος κατά τον νόμο».
