Από το Βιβλιοδρόμιο των σημερινών «Νέων», το ρεπορτάζ του Μιχάλη Μοδινού για τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο «Η εποχή της στάχτης» του μεξικανού συγγραφέα Χόρχε Βόλπι: «Ο Χόρχε Βόλπι (1968) είναι ιδιάζουσα περίπτωση στο τρέχον λογοτεχνικό στερέωμα. Η εκπλήσσουσα παραγωγικότητά του συμβαδίζει με στροφή της πλάτης στην ατζέντα του λατινοαμερικανικού μαγικού ρεαλισμού, ενασχόληση σε βάθος με την επιστήμη και την τεχνολογία, καταβύθιση σε ποικίλους γεωγραφικούς χώρους, ανάλυση των μείζονων θεμάτων της εποχής, ανάμειξη δοκιμιακών και μυθοπλαστικών μορφών, άντληση θεματικών γραμμών από μια ευρύτατη ποικιλία ζητημάτων. Ο κοσμοπολιτισμός του παντρεύεται με υπαρξιακά και επιστημολογικά ζητήματα, ενώ η πολιτική είναι πανταχού παρούσα.
Εδώ γίνεται πολύ φιλόδοξος. Η συγκλίνουσα πορεία των αμερικανών και σοβιετικών ηρώων του δεν συμβαίνει σε ένα ιστορικό κενό. Τα μείζονα γεγονότα του ύστερου εικοστού αιώνα περιγράφονται με ενάργεια για να δώσουν όχι απλώς το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο που εγκιβωτίζει τους ήρωες και τη δράση τους αλλά και το αντίστροφο: για να ερμηνευθούν με βάση τις ατομικές συμπεριφορές, δηλαδή τους ποικίλους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι κάνουν Ιστορία ακόμη και εν αγνοία τους. Κύριος παράγων η κληρονομικότητα, μας λέει ο Βόλπι. Είναι τα γονίδια που μας κάνουν επιθετικούς, επεκτατικούς, άπληστους, εγωιστές και νάρκισσους με όσα τούτα συνεπάγονται για τη δημόσια σφαίρα. Οσο κι αν το περιβάλλον επικαθορίζει τις συμπεριφορές, όσο και αν πολιτισμικού τύπου παράμετροι μας διαφοροποιούν, τα γονίδια έχουν τον τελευταίο λόγο. Αυτή είναι η κεντρική παραδοχή και εν μέρει εμμονή του. Προς τούτο μάλιστα αφιερώνει μεγάλο μέρος του βιβλίου στη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, στην κούρσα για κέρδη και κυριαρχία από τους κύκλους της βιοτεχνολογίας και τις φαρμακευτικές εταιρείες, εντέλει στην εμπορευματοποίηση της ζωής.
Δομημένο σε τρεις πράξεις, το βιβλίο εκκινεί με το «ατύχημα» του Τσερνόμπιλ, (κατά σύμπτωση εξαιρετικά επίκαιρο) θεωρούμενο ως το κατ’ εξοχήν γεγονός που ανέδειξε την ανημπόρια του σοβιετικού καθεστώτος και προανήγγειλε την κατάρρευσή του. Η εκ των έσω περιγραφή των συνθηκών ζωής στην πρώην σοβιετική αυτοκρατορία, οι σταλινικές εκκαθαρίσεις, οι εκτοπίσεις, η νομενκλατούρα, η πίστη στην υπεροχή του συστήματος και τα σχετικά περιγράφονται μετά λόγου γνώσεως. Το ίδιο γίνεται με τη διαδικασία εκδημοκρατισμού, την περεστρόικα και την γκλάσνοστ, την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, την αναβίωση των παμπάλαιων εθνοτικών και θρησκευτικών διαφορών, τον πόθο του εκδυτικισμού, τον άκρατο καταναλωτισμό, το πλιάτσικο και την κοινωνική εκπόρνευση που ακολούθησαν την Πτώση του Τείχους. Ο Βόλπι αποδίδει με εξαιρετική ζωντάνια τη ζωή στην ΕΣΣΔ από τα χρόνια της σταλινικής κυριαρχίας μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα. Ηρωές του ένας επιφανής βιολόγος που εκτοπίζεται όταν αρνείται να αποκρύψει τις συνέπειες της διαρροής άνθρακα από ένα εργαστήριο βιολογικών όπλων, για να γίνει αντικαθεστωτικός, συνοδοιπόρος του Ζαχάροφ, οπαδός του Γέλτσιν, λάτρης της ελεύθερης αγοράς, διαμεσολαβητής κατά την εκποίηση της σοβιετικής υποδομής και συμμέτοχος σε μια αμερικανική βιοτεχνολογική εταιρεία. Η σύζυγός του, επίσης βιολόγος, που θα αφιερωθεί στην αποκατάσταση του συζύγου της για να τον δει να θριαμβεύει ως μέλος της μετασοβιετικής Μαφίας. Και η κόρη τους, που παραμελημένη από τους γονείς και την Ιστορία βρίσκει καταφύγιο στην ποίηση της Αννας Αχμάτοβα, αποδρά στο μακρινό Βλαδιβοστόκ για να δολοφονηθεί από κορεάτη μαφιόζο.
Στον αντίποδα, έχουμε τους Αμερικανούς. Προεξάρχουσα φιγούρα η Τζένιφερ, γόνος καλής οικογενείας, σημαίνον στέλεχος του ΔΝΤ που αδυνατεί να κατανοήσει τον Τρίτο Κόσμο του χρέους, της διαφθοράς και της ανισότητας. Οι αποστολές της στο Ζαΐρ, το Μεξικό και τη Σοβιετική Ενωση αναδεικνύουν τις αποστάσεις του κόσμου μας, αν και η σύγκλιση προς την αφηρημένη αλληγορία του καπιταλισμού μοιάζει να πλησιάζει. Η αδελφή της Αλισον βρίσκεται στην άλλη όχθη. Αναρχική, μέλος της Greenpeace, συμμετέχει στην αποστολή του «Rainbow Warrior» στον Ειρηνικό κατά των γαλλικών πυρηνικών δοκιμών, παρίσταται στη βύθιση του πλοίου, συλλαμβάνεται αργότερα ως μέλος της οικοτρομοκρατικής οργάνωσης Εarth First! και εγκαταλείπει τον γιο της στην πλούσια αδελφή όταν εντάσσεται σε ΜΚΟ που εργάζονται σε παλαιστινιακό καταυλισμό στα κατεχόμενα, όπου και θα βρει τραγικό θάνατο από ισραηλινή μπουλντόζα… Λειτουργούν όλα τούτα αφηγηματικά; Αναμφισβήτητα ναι. Τα μικρά κεφάλαια, τα μπρος πίσω της αφήγησης, η εκτύλιξη και εντέλει συμπλοκή των παράλληλων ιστοριών, η καλή γνώση των γεωγραφικών χώρων και των υπό πραγμάτευση ιστοριών κατασκευάζουν ένα μυθοπλαστικό/δοκιμιακό υβρίδιο που απεικονίζει τις μεγάλες τραγωδίες του αιώνα με φόντο το Τέλος της Ιστορίας. Ο Βόλπι υποβάλλει την ιδέα ότι ζούμε σε μια κοινωνία της διακινδύνευσης, όπου το αύριο δεν μοιάζει με απλή προέκταση του σήμερα, ο κίνδυνος είναι δομικό στοιχείο της κοινωνικής εξέλιξης, οι αγορές δίνουν τον τόνο, και η απομυθοποίηση των ιδεολογιών είναι γεγονός».
