Σήμερα το απόγευμα κατέφυγα, μετά από πολύ καιρό, στην ανάγνωση διαβάζοντας μονορούφι το κομψό και προσεγμένο εκδοτικά, αυτοβιογραφικό αφήγημα του Varlam Shalamov, «Οι βιβλιοθήκες μου ή η ανάγνωση ως τρόπος επιβίωσης». Κείμενο εξομολογητικό, έντονα βιωματικό, σε διαρκή σχέση με την ιστορία, τεκμηριώνει τη δύναμη που έχει η ανάγνωση και τα βιβλία για τον εκτοπισμένο, τον πολιτικό κατάδικο, τη διωκόμενη συνείδηση που πρέπει να υποταχθεί. Οι επαρχιακές βιβλιοθήκες της σταλινικής Ρωσίας και των στρατοπέδων εργασίας, είναι για τον αφηγητή μας η καταφυγή για να αντέξει και να ξεπεράσει την ωμή και οργανωμένη βία της εξουσίας και να αντισταθεί στην ψυχολογική του συντριβή, στην οποία διαρκώς εκτίθεται μέσα στην απάνθρωπη εξαθλίωση της καταναγκαστικής εργασίας και των ταπεινώσεων της φυλακής. Η εφευρετικότητά του για να βρίσκεται διαρκώς κοντά στα βιβλία και η εμμονή της ανάγνωσης εμβληματικών ποιητών και μυθιστοριογράφων, είναι αυτή που συντηρεί και ανατροφοδοτεί την εσωτερική πνευματική του ορμή, δημιουργώντας ένα παράλληλο στην πραγματικότητα, παρηγορητικό και ακμαίο σύμπαν, φτιαγμένο από τα βιβλία του, λογοτεχνικά τα περισσότερα.

Τα βιβλία, λοιπόν, «ένας κόσμος δυσαρμονικός και επικίνδυνος» για κάθε μορφή εξουσίας καθώς η ανάγνωση πολεμά τη λήθη και τον κομφορμισμό που βολεύει τις εξουσίες, καθώς δεν αφήνουν τη συνείδηση να κοιμηθεί, «είναι ο κόσμος εκείνος που ποτέ δεν μας προδίδει» και που καταφεύγουμε σ΄αυτὀν για να ανανεώσουμε τη σχέση με τον εαυτό μας και με τη ζωή. Χάνοντας το «πάθος» της ανάγνωσης, καταρρέουν σταδιακά οι εσώτερές μας δυνάμεις και βαίνουμε σε μια πορεία υπακοής, συμβιβασμών και παραίτησης από τον αγώνα για βελτίωση του εαυτού και των άλλων, όσων μπορούμε να επηρεάσουμε με τη σκέψη και τη δράση μας. Αύριο, λοιπόν, εγκαταλείποντας το επίσημο πρόγραμμα, θα μιλήσω σε όσους μαθητές μου παραμένουν στα αποδεκατισμένα από το «εξαντλητικό διάβασμα για τις εξετάσεις» τμήματα του σχολείου για τη δική μου βιβλιοθήκη, την οποία, σε αντίθεση με τον Shalamov, ευτύχησα να έχω και για τα βιβλία που προστάτεψαν και εκκίνησαν και το δικό μου πνεύμα σε δύσκολες -τρόπος του λέγειν-στιγμές της νιότης ή της ζωής. Ήδη, αποφάσισα για την περιεκτική «ατάκα» του μαθήματος: κι επειδή, σήμερα, οι φυλακές μας πια δεν είναι και τόσο ορατές, ας ψάχνουμε να βρίσκουμε «τα βιβλία που να παίξουν σημαντικό ρόλο στη μοίρα μας»…