Ζούμε σε έναν εκπαιδευτικό Παράδεισο; Έπαψε η μάθηση να απαιτεί κόπο; Μαθητές και φοιτητές αριστεύουν στις εργασίες τους, πιτσιρικάδες φουσκώνουν από περηφάνεια μπροστά σε γονείς, δασκάλους και καθηγητές για την αποδεδειγμένη πρόοδό τους στην επίλυση των πιο δύσκολων ασκήσεων, μεταπτυχιακά ολοκληρώνονται στο πιτς – φιτίλι …. Το πράγμα σοβαρεύει όταν το συνδέσεις με την αντιγραφή και το «clopy» – paste» που αποτελεί πλέον το κοινό μυστικό των απανταχού μαθητευομένων. Τέλος η σκληρή και αδυσώπητη νυχθημερόν μελέτη, αφού όποια μαθησιακή απαίτηση μπορεί να ικανοποιηθεί από τα δωρεάν ή πληρωμένα εργαλεία της Τεχνητής Νοημοσύνης που ενδημούν στο διαδίκτυο !
Η εύκολη πρόσβαση στα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης οδηγεί σε ριζικές αλλαγές στον τρόπο που οι μαθητές και οι φοιτητές αντιμετωπίζουν τη μαθησιακή διαδικασία. Ωστόσο, η ευρύτατη κατάχρηση αυτών των εργαλείων, ιδιαίτερα για τη δημιουργία εργασιών και γραπτών κειμένων χωρίς την απαιτούμενη συμμετοχή των «συγγραφέων» τους , εγείρει σοβαρά ερωτήματα όχι μόνο σχετικά με την εκπαιδευτική ηθική, αλλά και τα αποτελέσματα της συμμετοχής σε μια εκπαίδευση με πυρήνα τη δοτή – διεκπεραιωτική μάθηση, η οποία, σίγουρα, δεν είναι η αποτελεσματική μάθηση. Η αποτελεσματική μάθηση προϋποθέτει ενεργητική συμμετοχή και βαθιά γνωστική επεξεργασία, Mayer (2014), κάτι που δεν επιτυγχάνεται μέσω παθητικής αντιγραφής περιεχομένου παραγόμενου από ΤΝ.
Και τώρα, τι γίνεται τώρα; Τώρα που κάθε μαθητευόμενος από το νηπιαγωγείο μέχρι το διδακτορικό χρησιμοποιεί τα ChatGPT, Gemini, Seek…. για την ευόδωση των μαθησιακών του υποχρεώσεων;
Θα ήταν άστοχη, όσο και αστεία, η πλήρης απαγόρευση αυτών των εργαλείων. Η προσπάθεια πρέπει να επικεντρωθεί στη δημιουργική και υπεύθυνη αξιοποίησή τους. Ήδη, υπάρχει το θεωρητικό και πειραματικό έδαφος για να δράσουμε ώστε να μην απενεργοποιηθούν οι ανθρώπινες δεξιότητες μάθησης από την ενθουσιώδη χρήση της Τ.Ν.
Αν δώσουμε, για παράδειγμα σημασία στη συναισθηματική εμπλοκή των μαθητευομένων με τη μαθησιακή διαδικασία, όπως προτρέπει η νευροεκπαιδευτική προσέγγιση (Immordino -Yang και Damasio 2007), η χρήση της ΤΝ μπορεί να ενισχύσει τη μαθησιακή εμπειρία παρέχοντας άμεση ανατροφοδότηση και εξατομικευμένη καθοδήγηση. Διαπιστώνοντας και αναλύοντας πια με ευκολία τη μαθησιακή ετοιμότητα και τις εξατομικευμένες ανάγκες των μαθητών, μπορούμε, επιτέλους να εκπληρώσουμε τον στόχο της αυτορρυθμιζόμενης μάθησης (Zimmerman & Schunk, 2011).
Πολλές σύγχρονες μελέτες (Holmes et al., 2019) υπογραμμίζουν την ανάγκη για νέα παιδαγωγικά μοντέλα που αξιοποιούν τα εργαλεία ΤΝ με επίκεντρο τον μαθητή. Υποστηρίζοντας τις εξατομικευμένες εκπαιδευτικές εμπειρίες δύνανται να προάγουν τη βαθύτερη κατανόηση και, κυρίως, τη μεταγνωστική επίγνωση. Επιπλέον, η εποικοδομητική μάθηση (Jonassen & Easter, 2021) προτείνει την ενσωμάτωση της ΤΝ σε σχεδιασμένα μαθησιακά περιβάλλοντα που επιτρέπουν στους μαθητές, μέσω των νέων εργαλείων παρουσίασης και σύνθεσης, να κατασκευάζουν ενεργά τη γνώση αλληλεπιδρώντας δημιουργικά με ποικιλία άμεσα διαθέσιμων γνωστικών πόρων.
Εκτός από τις πολλές εναλλακτικές προσεγγίσεις την γνώσης, η ΤΝ μπορεί να προωθήσει εύκολα τη συνεργατική μάθηση. Σύμφωνα με τον Vygotsky , 1978, η μάθηση διευκολύνεται και ενισχύεται από την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη συνεργασία. Τα εργαλεία της ΤΝ μπορούν να λειτουργήσουν ως συνεργατικοί σύντροφοι ή «συνεργάτες», υποστηρίζοντας την ανταλλαγή ιδεών και ενδυναμώνοντας την κοινωνική αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών (Luckin et al., 2016).
Όλα τα παραπάνω εκπληρώνονται εφόσον η σχέση εκπαίδευσης και ΤΝ θεμελιωθεί πάνω στην αρχή: η ΤΝ να μην υποκαθιστά την ανθρώπινη σκέψη, αλλά να την προάγει και να την εμπλουτίζει συνδέοντας ολοένα και καλύτερα τους γνωστικούς της πόρους με τις εμπειρίες ζωής των μαθητευομένων. Μόνο έτσι, η χρήση των εργαλείων ΤΝ μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων και λήψης αποφάσεων, αναδεικνύοντας και καλλιεργώντας την κριτική σκέψη.
Τέλος, σύμφωνα με την οπτική της γνωστικής μαθητείας (Collins, Brown & Newman, 1989), η ΤΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο επίδειξης και μοντελοποίησης περίπλοκων γνωστικών διαδικασιών, υποστηρίζοντας την ανάπτυξη δεξιοτήτων ανώτερης τάξης, όχι μόνο για μαθητές, αλλά και για τους εκπαιδευτικούς. Προϋπόθεση, όμως, γι΄ αυτό αποτελεί η συστηματική εξοικείωση και άσκηση των εκπαιδευτικών στην αποτελεσματική διαχείριση των εργαλείων ΤΝ. Η κατάκτηση και ενεργητική χρήση των ψηφιακών δεξιοτήτων στο εκπαιδευτικό πλαίσιο απαιτεί εκπαιδευτικούς ικανούς να καθοδηγήσουν τους μαθητές και φοιτητές στην αποτελεσματική, ηθική και δημιουργική χρήση της ΤΝ (Laurillard, 2012).
Ας συνοψίσουμε. Η δημιουργική και υπεύθυνη χρήση εργαλείων ΤΝ μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερη μάθηση και στην προώθηση της βιωματικής δημιουργικότητας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Προϋπόθεση; Η εισαγωγή και η εφαρμογή της να καθοδηγείται από την ειλικρίνεια και την υπευθυνότητα μαθητών και δασκάλων. Αυτό, απλά σημαίνει: Μην επιτρέψετε στον εαυτό σας να αρκείται στις «ετοιματζίδικες» εργασίες της ΤΝ.
